Ondervoeding (Tijdens/na ziekenhuisopname).

Ondervoeding kan voorkomen in verschillende leeftijdsgroepen, bij kinderen, jongvolwassenen, volwassenen en ouderen. Zo kan het voorkomen bij kinderen (door ziekte) of bij (jong)volwassenen doordat ze bijvoorbeeld te weinig eten en hierdoor niet voldoende voedingsstoffen binnen krijgen. Maar ook bij een ziekenhuisopname. Zo kunnen patiënten met een chronische ziekte die in het ziekenhuis worden opgenomen te kampen hebben met ondervoeding door deze chronische ziekte. Ook ouderen en gehandicapten kunnen te maken hebben met ondervoeding, omdat bij deze groepen sprake kan zijn van verminderde voedselinname door weinig eetlust, vergeetachtigheid of bijvoorbeeld slikproblemen.

Hoe vaak komt ondervoeding voor in het ziekenhuis?

Het aantal gevallen van ondervoeding bij een ziekenhuisopname wordt vaak onderschat. Het percentage van patiënten dat met ondervoeding in het ziekenhuis verblijft ligt tussen de 25 en 40%. Ondervoeding kan ontstaan als gevolg van ziekte. Ziektegerelateerde ondervoeding leidt tot langzamer herstel en complicaties bij ziekte en operaties. In het ziekenhuis wordt ondervoeding nog te weinig herkend (slechts in 50% van de gevallen) en de behandeling ervan kan nog veel meer worden geoptimaliseerd. In sommige gevallen vindt de patient de voeding in het ziekenhuis niet smaakvol of wordt er te weinig rekening gehouden met allergieen, voorkeuren (zoals veganisme of pure voedingsgewoonten) of wil men gewoon liever zelf de voeding regelen.

 

Hoe kan ondervoeding worden herkend?

Er zijn verschillende indicatoren bekend om te weten of je te maken hebt met ondervoeding. Zoals:

- BMI (Body Mass Index): Wanneer de BMI onder de 18,5 komt is er sprake van ondergewicht. Ondergewicht kan het resultaat zijn van ondervoeding, doordat er te weinig energie en voedingsstoffen met de voeding worden ingenomen. De BMI is niet in alle gevallen betrouwbaar om een gezond gewicht mee te bepalen. U kunt eventueel uw vet% laten meten (met een huidplooimeter/Tanita), net als buikomvang (+ armomtrek, beenomtrek).

- Gewichtsverloop: Wanneer iemand in een maand 5% van zijn lichaamsgewicht verliest of in 6 maanden 10% aan gewicht verliest zonder dat dit de bedoeling is spreken we van ondervoeding.

- Gewichtsverloop: Wanneer iemand in een maand 5% van zijn lichaamsgewicht verliest of in 6 maanden 10% aan gewicht verliest zonder dat dit de bedoeling is spreken we van ondervoeding.

- Eetgedrag: Wanneer je langdurig te weinig eet zal dit leiden tot ondervoeding.

 

Daarnaast is er bij ondervoeding (een slechte voedingstoestand) ook vaak aan het lichaam zelf te zien en/of te merken dat de conditie niet goed is. De volgende symptomen kunnen bij ondervoeding voorkomen:

Vermoeidheid

Lusteloosheid

Verminderde eetlust

Depressiviteit

Kouwelijk zijn

Afname van het vetweefsel onder de huid; te herkennen aan holle wangen en ingevallen ogen

Dunne, droge en bleke huid

Droog haar

Uitblijven van de menstruatie (bij vrouwen)

Short Nutritional Assessment Questionnaire.

SNAQ staat voor Short Nutritional Assessment Questionnaire. Vertaald in het Nederlands betekent dit een korte vragenlijst over de voedingsinname. De SNAQ helpt het herkennen en behandelen van mensen met ondervoeding. In ziekenhuizen wordt deze vragenlijst gebruikt bij patiënten die worden opgenomen in het ziekenhuis. De vragenlijst wijst uit of iemand bij opname ondervoeding heeft. De SNAQ vragenlijst bestaat uit slechts drie vragen namelijk:

Bent u in de laatste 6 maanden onbedoeld meer dan 6 kg afgevallen of meer dan 3 kg in de laatste maand voor opname?

Heeft u een verminderde eetlust?

Heeft u sondevoeding of drinkvoeding gebruikt?

 

Aan deze vragen zijn punten gekoppeld. Wanneer er 2 punten of meer uitkomen is het van belang dat er extra maaltijden worden ingepast. Wanneer er 3 punten gescoord worden, wordt de diëtist ingeschakeld. Het doel van deze screeningsmethode is de kwaliteit van de voedingszorg te verbeteren door ondervoede patiënten eerder te herkennen en te behandelen. Door screening worden meer mensen (80% met de SNAQ ten opzichte van 50% zonder de SNAQ) herkend met ondervoeding. Door het gebruiken van screeningsmethodes zoals de SNAQ kan iemand met ondervoeding tijdig worden herkend en behandeld, waardoor het risico op ziekten en complicaties wordt verminderd.

 

Oorzaken van ondervoeding.

Er zijn drie globale oorzaken aan te duiden die kunnen leiden tot ondervoeding.

-Verminderde voedselinname

-Verhoogde voedingsbehoefte

-Abnormale verliezen van voedingsstoffen

Hieronder per punt een toelichting:

Een verminderde voedselinname kan veroorzaakt worden door tal van verschillende omstandigheden:

-Problemen met het innemen van voedsel

-Kauw- of slikklachten

-Maag-darmklachten

 

Al deze factoren kunnen ervoor zorgen dat je minder eet en dus gewicht zal verliezen terwijl je dat eigenlijk niet wilt.

 

Een verhoogde voedingsbehoefte (meer behoefte aan energie en voedingsstoffen) kan voorkomen bij ernstige acute aandoeningen, zoals brandwonden, of chronische ziekten zoals bijvoorbeeld hart- en vaatziekten of COPD. Het lichaam heeft tijdens deze ziekten extra voedingsstoffen nodig, omdat de voedingsstoffen in het lichaam bij deze aandoeningen sneller worden verbruikt. Deze extra behoefte aan voedingsstoffen moeten naast de normale dagelijkse behoefte worden ingenomen. Wanneer er in het geval van acute of chronische ziekten geen extra voedingsstoffen worden ingenomen, gaat het lichaam de reserves uit het lichaam gebruiken. Er kan zodoende dus meer afbraak van voedingsstoffen plaatsvinden. Dit kan leiden tot ondervoeding. De inname van extra voedingsstoffen zorgt er voor dat de afbraak van voedingsstoffen zoveel mogelijk wordt tegengegaan. Daarnaast helpen ze het lichaam te herstellen, door de voedingsstoffen te gebruiken en om de reserves weer aan te vullen.

Als derde is er de oorzaak van abnormale verliezen van voedingsstoffen. Voorbeelden hierbij zijn:

• Brandwonden: Wanneer iemand ernstige brandwonden oploopt gaat het lichaam vanaf het begin enorm veel voedingsstoffen gebruiken omdat het lichaam in shock is. Hierbij is er dus al een verhoogde behoefte aan voedingstoffen. De voedingsstoffen die in het lichaam circuleren gaan deels verloren in de eerste 8 tot 12 uur na de verbranding. Het is van belang dat wanneer het lichaam van iemand met brandwonden weer wat rustiger is, deze voedingsstoffen weer worden aangevuld, zodat het lichaam kan beginnen met herstel.

• Darmziekten: Bij darmziekten zoals coeliakie gaan er ook voedingsstoffen verloren. Dit komt doordat bij een ziekte als coeliakie de cellen waarmee voedingsstoffen worden opgenomen in de darm zijn beschadigd. Het opnemen van voedingsstoffen wordt hierdoor bemoeilijkt en de kans is groot dat voedingsstoffen verloren gaan.

• Hevig braken: Hierbij gaan ook voedingsstoffen verloren. De voedingsstoffen zijn niet verder gekomen dan de maag en het opnemen van voedingsstoffen gebeurt met name in de darm. Dat betekent dus dat het lichaam de voedingsstoffen die tijdens braken verloren gaan niet kan gebruiken. Deze moeten dus ook weer worden aangevuld, door het innemen van extra voedingsstoffen.

 

Gevolgen van ondervoeding.
Bij ondervoeding voel je je niet lekker en lusteloos. De kwaliteit van leven wordt minder, wanneer de toestand verergert. De kans op sterfte neemt toe wanneer je ondervoed bent. Zeker bij de oudere bevolking nemen de kansen daarop toe. Maar wanneer er op tijd wordt ingegrepen zal dit zo’n vaart niet lopen.
De gevolgen van ondervoeding zijn ernstig. Net als een auto benzine nodig heeft, heeft het lichaam ook brandstof nodig. In het geval van het lichaam is dit energie in de vorm van eiwit, koolhydraten en vet, maar ook vitaminen en mineralen zijn belangrijk. Door ziekte is de voedingsstoffenbehoefte (voornamelijk eiwit) verhoogd, maar de zin om te eten kan dan verminderd zijn. Ook kan je door ziekte je zo naar voelen of vermoeid zijn dat je niets wilt eten.

 

Bij ondervoeding is er een verhoogde behoefte aan bepaalde voedingsstoffen. Eiwit wordt gebruikt om cellen te maken die deze infecties en ontstekingen tegen gaan. Niet alleen de behoefte aan eiwit is verhoogd bij ondervoeding. Ook de behoefte aan micro voedingsstoffen (vitamines en mineralen) is verhoogd. Deze stoffen zorgen er naast de macro voedingsstoffen koolhydraten, eiwitten en vet voor dat het lichaam goed kan werken. Vitamines en mineralen spelen een rol bij groei en herstel in het lichaam en zijn nodig bij allerlei processen.

 

 

Wat kan de dietist voor u/je doen?

De dietist kan uitzoeken van welke voedingstoffen (macro-/micronutrienten) u extra behoefte heeft tijdens uw herstel of ziekenhuisopname. Zij geeft u voedings-(en suppletie)adviezen (eventueel een gepersonaliseerd (puur) voedingsplan met diverse maaltijdopties hierop), locaties waar u/je volwaardige maaltijden kunt/kan bestellen en laten bezorgen in het ziekenhuis, thuis, of recepten die uw/jouw vrienden/familie kunnen maken en langsbrengen in het ziekenhuis.

 

Vaak is er een dietist aanwezig in het ziekenhuis. Wilt u/Wil je geen adviezen volgens 'De schijf van vijf"?, heeft de dietist een andere specialisatie, of sluiten de adviezen niet goed bij u/je aan (bijv. wegens religie, pure voedingsgewoonten, vegetarische of veganistische eetgewoonten etc.) Bespreek de mogelijkheden met de aanwezige dietist in het ziekenhuis of vraag aan de arts naar de mogelijkheden om een vrijgevestigde dietist in te schakelen.

 

Het is uiteraard ook mogelijk om na uw/je ziekenhuisopname langs te komen voor voedings-/leefstijladviezen om aan te sterken (denk aan o.a. : Voedingsadviezen bij brandwonden en na een operatie).

 

Dietistenpraktijk DDietist kan mogelijk langskomen in het ziekenhuis wanneer hier toestemming(!) voor is, of consulten kunnen plaatsvinden aan huis (hiervoor geldt een huistoeslag net als bij het ziekenhuisbezoek ivm reistijd) per Skype (laptop, telefoon of tablet).